قدس آنلاین- «طرح تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش» نخستین سندی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور تحول و نوسازی آموزش وپرورش پس از چند سال تدوین، در سال ۱۳۶۷به تصویب رسید، اما به دلایلی اجرایی نشد. یکی از این دلایل، تغییر دولت و کنار گذاشته شدن آن از سوی وزیران وقت و البته اجرایی کردن سلیقه ای بخش هایی از آن بود. طرحی که باید از دوره اساس (پیش دبستانی و دبستان) آغاز می شد از دوره متوسطه  شروع و در قالب "نظام جدید متوسطه"  به اجرا درآمد. در عمل نیز سایر اجزای طرح تغییر بنیادی مورد بی مهری قرارگرفت و به عبارتی کنار گذاشته شد.
این تجربه تقریبا در دو دهه بعد در اجرایی سازی تکرار شد. «سند تحول بنیادی آموزش و پرورش» سند تحول بنیادین گر چه کم و کاستی هایی داشت، اما در صورت اجرای کامل و تحقق اهداف پیش بینی شده آن می توانست بخش قابل توجهی از مشکلات آموزش و پرورش را از میان بردارد. این سند در سال ۹۰ به تصویب رسید و اجرای آن نیز از همان زمان آغاز شد، البته بدون اینکه برخی از مقدمات لازم فراهم شود. برای فرهنگ سازی تحول بنیادین چرخش های
تحو ل آفرین و رویکردهایی که در سند تحول و مبانی آن در نظر گرفته شده بود، در گام نخست باید بدنه آموزش و پرورش بخصوص معلمان و مدیران مدارس و نیز عوامل دخیل دیگر مانند خانواده ها، رسانه ها و... با رویکردهای جدید
همراه می شدند. عواملی همچون چرخش از نگاه معلم به عنوان  «معلم به عنوان کارمند اداری» به  «شخصیتی علمی و تربیتی» اما در عمل، تلاش های کافی برای این فرهنگ سازی انجام نشد.
برای اجرای سند تحول، همچنان که در متن آن نیز اشاره شده، لازم است اسناد پایین دستی مانند نقشه راه، زیرنظام ها و خرده نظام ها نیز آماده می شد تا راهکارهای سند را به شکل اجرایی تر تعیین کنند. قابل تأمل اینکه سند در حالی به اجرا در آمد که این اسناد تهیه نشده بود و قابل تأمل تر اینکه هنوز هم بخش قابل توجهی از این اسناد پایین دستی تدوین و تصویب نشد ه اند. یک پیشنیاز مهم دیگر، آماده سازی نیروی انسانی وزارتخانه از سطح مدیرانی ستادی تا
معلمان فعال در کلاس هاست؛ اینکه این افراد، بویژه معلمان که در خط مقدم تحقق اهداف سند تحول قرار دارند با مفاهیم، مبانی و اصول و رویکردهای حاکم بر اسناد آشنا شوند و این مفاد برایشان درونی شود. این آموزش ها نیز در
مورد نیروی انسانی موجود و نیروهای جدید باید به صورت جدی به اجرا در می آمد. بدین دانشگاه  منظور مرکز متولی تربیت معلم که بعداً نام گرفت باید با سند تحول هماهنگ «فرهنگیان می شد؛ یعنی برنامه درسی تربیت معلم و
آموز شهای ضمن خدمت، مدرسان این مراکز و شیوه های آموزشی باید با رویکردهای سند متناسب سازی و هماهنگ می شد. این اقدام دراجرای سند، یک مقدمه بسیار مهم به حساب تغییر در، تغییر در مدرسه» می آید، زیرا لازمه
است که این نیز در این سا لها «مرکز تربیت معلم به نحو مناسب اتفاق نیفتاده است. علاوه بر این باید عناوین و محتوای کتا بهای درسی با سند تحول هماهنگ می شد. برای چنین تغییری درکتاب درسی باید اهداف جدید مقاطع و پایه های تحصیلی مشخص می شد که هنوز این امر انجام نشده است و مشخص نیست تغییر و اصلاحات کتاب های درسی بر چه اساسی صورت می گیرد. یک مقدمه لازم و مهم دیگر برای اجرای سند، پیش بینی منابع مالی برای اجرایی سازی مفاد آن بود که باید در لوایح سالیانه بودجه کشور گنجانده می شد. این توجه نیز به جز یکی دو سال، صورت نپذیرفت.
علاوه بر کم توجهی به عوامل مذکور، شتابزدگی که برای به اجرا درآوردن راهکارهای سند وجود داشت، سبب شد که گاه راهکارهایی از سند مورد توجه قرار گیرد که به لحاظ تقدم زمانی یا رتبی لزوماً اولویت طرح تحول نبودند. تغییر نظام آموزشی از نظام قدیم به ۶-۳-۳ از جمله این اقدامات بود که منطقا نباید انجام میشد. اما درواقعیت، چون نخست، ساختار تغییر پیدا کرد وپایه به پایه نظام جدید به اجرا درآمد، فرصت لازم برای پیگیری اولویت های سند و تأمل درباره آن ها وجود نداشت و عمده توجه وزارتخانه به این نکته معطوف می شد که مثلاً کتابهای پایه مربوط را برای رسیدن به شروع سال تحصیلی آماده کند و... و. به همین دلیل بود که تحول بنیادین به جایتغییرات بنیادین و کارشناسی شده، به تغییرات عمدتاً ظاهری تقلیل پیدا کرد و لذا می توان گفت که تحول به معنای واقعی اتفاق نیفتاده و پیگیری نشده است. حتی گفته می شود که همان در راستای  فعالیت های قبلی وزارتخانه با عنوان اجرای سند تحول دنبال شدند. در همین راستا در سا لهای ۶۷ و ۹۰ بایداقداماتی نسبت به اسناد تحو ل انجام میشد که بی نتیجه ماند و سبب شد این سند با وجود داشتن ایده های جدید برای تحول نظام آموزش و پرورش، عقیم بماند و تا کنون به هدف خودنرسد، بنابر این اکنون، با سندی نیمه کاره مواجه هستیم که اگر بخواهیم به همین صورت پیش برویم، چندان دور از انتظار نیست که سند تحول دچار سرنوشت سند سال ۶۷ شود.